ملاك‌هاي انتخاب همسر از منظر قرآن و روايات

انسان در سراسر زندگى با انتخاب هايى روبه رو مى شود و بايسته است كه ملاك ها و معيارهايى براى گزينش هر موضوع در دست داشته باشد؛ مانند انتخاب شغل، رشته تحصيلى، مسكن و ... فرد براساس منافع و شرايط و امكانات موجود، معيارهايى را تعريف و آنگاه گزينش مى كند، يكى از موضوعات و مسائل مهم زندگى ازدواج است كه نيازمند دقت و توجه بيشترى است؛ زيرا به تمام زندگى دنيوى و اخروى او ارتباط دارد و نسل آينده نيز از آن متأثر مى باشد. با توجه به اهميت موضوع و پيامدهاى آن ضرورى است تا ملاك ها و معيارهاى درست و منطقى ازدواج را بشناسيم.

قرآن كريم و روايات معصومان(ع) ملاك هاى مهمى را براى اين مسئله بيان كرده است كه در اين نوشتار به چند نمونه مى پردازيم:

امام صادق(ع) درباره اهميت توجه به ملاك هاى انتخاب همسر فرمودند: �انظر اين تضع نفسك و من تشركه فى مالك و تطلعه على دينك و سرك؛ خوب دقت كن كه خودت را در كجا مى نهى و چه كسى را در مالت شريك مى گردانى و بر دين و اسرارت آگاه مى سازى.�

و نيز فرمودند: �انما المرائة قلاده فانظر ماتتقلد؛ زن به منزله گردنبندى است كه به گردن مى افكنى، سپس مراقب باش كه چه چيزى را به گردن مى افكنى.�
اگر در تعابيري که در روايات و آيات آمده است کمي تامل کنيم حکمت ها و ظرايف بيشماري در دل آنها مشاهده مي شود ما ميدانيم که گردنبند هم زينت انسان است و هم سرمايه .در جاي ديگر قران زن و مرد را لباس يکديگر معرفي کرده است (هن لباس لکم و انتم لباس لهن ). لباس  هم ستر و پوشش است و هم مي تواند زينتي براي انسان باشد بنابر اين زن و مرد بايد به مثابه لباس پوشاننده عيوب و نقايص و زينت دهنده يکديگر باشند و نه مايه سرافکندگي و شرمساري يکديگر. 
و اما ملاك هاي انتخاب هم بايد در مورد مردان باشد و هم درباره زنان، چنين نيست كه تنها زنان بايد اين صفات و ويژگى ها و ملاك ها را دارا باشند و مردان از آن مستثنا شوند.

ملاك ها:
1ـ ايمان و ديندارى
متون دينى ما، اولين و مهم ترين ملاك در انتخاب همسر را ديندارى معرفى كرده است. قرآن كريم در همين زمينه مى فرمايد: �ولا تنكحوا المشركات حتى يومن ولامه مؤمنه خير من مشركه ولو اعجبتكم و لا تنكحو المشركين حتى يومنوا و لعبد مؤمن خير من مشرك ولو اعجبكم اولئك يدعون الى النار واللّه يدعو الى الجنه؛ با زنان مشرك تا زمانى كه ايمان نياورده اند ازدواج نكنيد،

اگر چه بخاطر مال يا جمال و مقام (موقعيت)، شما را به شگفتى آورند و زنان خود را به ازدواج مردان مشرك و بت پرست تا ايمان نياورده اند در نياوريد اگر چه (مال و زيبايى و موقعيت) آنان شما را به شگفتى آورد (زيرا) آنها شما را به سوى آتش دعوت مى كنند و خداوند شما را دعوت به بهشت و آمرزش مى نمايد.�

امام صادق(ع) مى فرمايد: �اگر مرد با زنى براى جمال يا مال ازدواج كند به همين امر واگذار مى شود ولى اگر براى ديندار بودن او ازدواج كند خدا مال و جمال را نيز نصيبش مى گرداند.�

و نيز رسول خدا(ص) مى فرمايد: �هر كس با زنى براى مالش ازدواج كند خدا او را به همين امر واگذار مى نمايد و هر كس كه براى جمالش ازدواج كند به چيزى مى رسد كه از آن كراهت دارد و هر كسى كه براى ديندارى ازدواج كند خداوند هر سه را برايش جمع مى كند.�

از اين آيه و روايات بخوبى استفاده مى شود كسانى كه درصدد انتخاب همسر هستند بايد ايمان و ديندارى را به عنوان شرط اصلى و ضرورى محسوب بدارند و براى يافتن آن كمال سعى و جديت را به عمل آورند. والدين پسر و دختر نيز بايد در انتخاب همسر براى فرزندان خود موضوع ايمان و ديانت و تقيد به ضوابط و مقررات شريعت را شرط اساسى بدانند و دريافتن چنين فردى به پسر و دخترشان كمك نمايند.

2ـ عقل و هوش
بعد از ديندارى، عقل و زيركى از مهم ترين معيار و ملاك يك همسر خوب محسوب مى شود، اداره و تداوم و پيمودن راه راست و حل مشكلات زندگى كار آسانى نيست اگر دو همسر با هم تفاهم داشته باشند و موقعيت يكديگر و شرايط و امكانات زندگى را خوب درك كنند، مى توانند زندگى را بر پايه صحيحى استوار سازند و به انجام وظيفه مشغول باشند و به كانون خانواده صفا و محبت و گرمى دهند و با عقل و درايت مشكلات را حل و فصل كنند. همسر عاقل امكانات خانواده و شرايط و اوضاع زندگى را خوب درك مى كند، توقعات بيجا و بلندپروازى ندارد تا همسرش را در فشار قرار دهد. اكثرا اختلافات خانوادگى و كشمكش هاى زندگى معلول جهالت و نادانى زن و شوهر، يا يكى از آنها مى باشد؛ زوجين هر چه عاقل تر باشند بهتر مى توانند همسردارى كنند و وسيله آسايش و خوشى همديگر را فراهم سازند و از اختلافات و مشكلات بكاهند. همسر عاقل، گذشت و بردبارى دارد و با بهانه هاى كوچك و جزئى زندگى را متلاشى نمى سازد.

به علاوه، عقل و هوش زن و شوهر در فرزندان نيز تأثير دارد، فرزندان خانواده خوش فهم و باهوش، غالبا زيرك مى شوند، و برعكس حماقت و نادانى پدر و مادر نيز در فرزند تأثير دارد، همسر باهوش و عاقل بهتر مى تواند نسبت به تعليم و تربيت فرزندانش انجام وظيفه نمايد. بارى عقل و درايت يكى از معيارها و ملاك هاى مهم و بسيار با ارزش محسوب مى شود كه به هنگام گزينش همسر بايد كاملاً مورد توجه قرار بگيرد.

امام على(ع) مى فرمايد: �اياكم و تزويج الحمقاء فان صحبتها بلاء و ولدها ضياع؛ با انسان احمق و نافهم ازدواج نكنيد زيرا معاشرت با او بلايى است عظيم و فرزندانش نيز ضايع خواهند شد.� همچنين رسول خدا(ص) به حضرت على(ع) فرمودند: �يا على لا فقر اشد من الجهل و لا مال اعود من العقل؛ يا على! هيچ فقرى بدتر از نادانى و جهالت نيست و هيچ مالى سودمندتر از عقل نيست.�

و نيز امام صادق(ع) مى فرمايد: �العقل دليل المؤمن؛ عقل دليل و راهنماى مؤمن است.� از اين روايات بخوبى استفاده مى شود كه عقل و هوش از بزرگترين معيارها و ملاك هايى است كه در انتخاب همسر بايد مورد توجه دختر و پسر باشد.

3ـ اخلاق نيك
سومين معيار و ملاك در انتخاب همسر اخلاق حسنه است و اين مطلب را مى توان از قرآن كريم و روايات معصومان(ع) بخوبى استفاده كرد. قرآن كريم مى فرمايد: �فانكحوا ما طاب لكم من النساء؛ با زنان پاك ازدواج كنيد.�

همچنين رسول خدا(ع) مى فرمايد: �اذا جائكم من ترضون خلقه و دينه فزوجوه الا تفعلوه تكن فتنه فى الارض و فساد كبير؛ اگر كسى به عنوان خواستگارى به نزد شما آمد كه خلق و دينش را مى پسنديد با او ازدواج كنيد و اگر به اين دستور عمل نكنيد. فتنه و فساد بزرگى در زمين به وجود خواهد آمد.�

و نير در روايات ديگر مى فرمايد: �زوجها من رجل تقى فانه ان احبها اكرمها و ان ابغضها لم يظلمها؛ دخترت را به ازدواج انسان متقى و پرهيزكار در آور، زيرا اگر دخترت را دوست داشته باشد او را اكرام و احترام مى كند و اگر نسبت به او بغض داشته باشد به او ظلم نمى كند.�

حسين بشار واسطى مى گويد: �به امام رضا(ع) نوشتم، يكى از خويشاوندان از دخترم خواستگارى كرده است اما بد اخلاق است امام(ع) فرمود: �اگر بد اخلاق است دختر به او نده.�

زن و شوهر يك عمر در كنار هم اند و ارتباط كلامى و غير كلامى فراوانى با هم دارند. بدين روى اخلاق حسنه و خوش رفتارى و نيك گفتارى در همه زندگى ها بسيار ضرورى است و بدون آن زندگى بى روح و خسته كننده خواهد بود. زندگى با زن و مردى داراى كمالات و زيبايى، اما بد اخلاق و بد رفتار و تندخو، رنج آور خواهد بود و انسان هر روز آرزوى مرگ مى كند. زيرا ديدن حالات و رفتار و مشاهده گفتارهاى تند و خشن او از تحمل هر انسان صبور و شكيبايى خارج است بنابراين شرط اساس زندگى سالم، صميمى، با نشاط و با صفا، داشتن همسرى خوش اخلاق و عفيف و نيك گفتار است.

4ـ عفت و پاكدامن
از جمله ملاك هاى بسيار مهم و ضرورى در انتخاب همسر، عفت و پاكدامنى است. اگر به قرآن كريم و روايات معصومان مراجعه كنيم بخوبى مى فهميم كه آنان به عفت و پاكدامنى تأكيد فراوان مى كردند. قرآن شريف در همين زمينه مى فرمايد: �الزانى لاينكح الا زانيه او مشركه و الزانيه لا ينكحها الا زان او مشرك و حرم ذلك على المؤمنين؛ مرد زناكار جز با زن زناكار يا مشرك ازدواج نمى كند، و زن زناكار را جز مرد زناكار يا مشرك، به ازدواج خود در نمى آورد، و اين كار بر مؤمنان حرام شده است.�

بنا بر روايت خداوند متعال مى فرمايد: �وقتى اراده كنم كه خير دنيا و آخرت را براى يك مسلمان جمع كنم قلبى خاشع و زبانى ذاكر و تنى صابر بر بلا به او عطا مى كند و همسرى به او مى دهم كه از نگاه كردن به وى شادمان شود، و آن زن در غياب شوهر از نفس خودش و مال شوهرش نگهدارى كند.�

همچنين امام صادق(ع) مى فرمايد: �كفو بودن در اين است كه عفيف باشد و از امكانات اقتصادى نيز برخوردار باشد.

امام صادق(ع) درباره پاكى درونى و منش زنان در سرنوشت و تربيت بهتر و برتر كودكان فرموده است: �طوبى لمن كانت امه عفيفه؛ خوشا به حال كسى كه مادرش پاكدامن باشد.�

در فرهنگ دينى و سفارش پيشوايان معصوم(ه) كه اينقدر به پاكى و عفت مردان و زنان تأكيد شده است براى آن است كه اگر پدر و مادر بد رفتار و ناپاك باشد و توجه به دستورات شرعى نداشته باشند، در اخلاق و روش كودك اثر نامطلوبى برجاى خواهد گذاشت و اغلب كودكان و بخصوص دختران قدم جاى قدم مادران مى گذارند.

5 ـ شرافت خانوادگى
پنجمين ملاك در انتخاب همسر اصالت و شرافت خانوادگى است كه بايد مورد توجه قرار بگيرد در همين زمينه قرآن كريم مى فرمايد: �والبلد الطيب يخرج نباته باذن ربه والذى خبث لايخرج لا نكدا؛ سرزمين پاكيزه (و شيرين) گياهش به فرمان پروردگار مى رويد، اما سرزمين هاى بد طينت (و شوره زار) جز گياه ناچيز و بى ارزش از آن نمى رويد.�

همچنين رسول خدا(ص) مى فرمايد: �اى مردم از گياهانى كه بر مزبله ها مى رويد اجتناب نماييد، گفته شد: يا رسول اللّه مقصود شما از گياه و سبزى كه بر مزبله مى رويد چيست؟ زن زيبايى كه در خانواده پست و فرومايه پرورش مى يابد.�

بنابراين بايد در انتخاب همسر بسيار دقت كرد و از خانواده داراى كرامت و شرافت و اصالت همسر را برگزيد. در غير اين صورت آثار منفى رشد و تربيت خانوادگى در آينده زندگى مشترك و نسل آينده تأثير زيادى برجاى خواهد گذاشت. پيامبر اسلام فرمودند: �وانظر فى اى نصاب تضع ولدك فان العرق دساس؛ بنگر كه فرزند خود را در چه مكانى قرار مى دهى زيرا رگ و ريشه در فرزند اثر مى گذارد.�

و نيز فرمودند: �تزوجوا فى الحجرالصالح، فان العرق دساس؛ با خانواده اى خوب و شايسته وصلت كنيد زيرا خون اثر دارد.�

نتيجه گيرى
بايد براى گزينش همسر ملاك ها و معيارهاى منطقى و درستى در دست داشته باشيم بهترين ملاك ها در آيات و قرآن كريم در روايات معصومان(ع) بيان شده است توجه به آنها زمينه ساز ازدواجى سالم و هدفمند است اين ملاك از سوى خالق هستى و رسولى الهى و اولياء الهى بيان شده است. آنان با اسرار هستى آشنايند و بهترين راهنمايان زندگى هستند بايد دانست كه برخوردارى از هر كدام از اين ملاك ها نسبى است و وجود تمام ملاك ها در يك فرد تقريبا محال به نظر مى رسد.

منابع: ــــــــــــــــــــــــــ
1ـ قرآن كريم.

2ـ حر عاملى محمد بن حسن، وسائل الشيعه.

3ـ ابوجعفر صدوق، محمد بن على بن الحسين ابن بابويه قمى، من لايحضره الفقه، ترجمه على اكبر غفارى، چاپ اول، محل نشر، نشر صدوق، سال 1368.

4ـ كلينى، محمد بن يعقوب، اصول كافى، چاپ چهارم، محل نشر ترجمه آيت اللّه كمره اى، انتشارات اسوه، سال 1379.

5ـ الطبرسى، حسن بن فضل، مكارم الاخلاق، تهران، سال 1376.

6ـ مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، سال 1409.

7ـ نورالطبرسى، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، بيروت، مؤسسه آل البيت الاحياء و التراث، سال 1408.

8ـ متقى، علاءالدين بن حسام الدين الهندى، كنزالعمال، چاپ سوم، بيروت، مؤسسه الرساله، سال 1409.

پى نوشتها: ــــــــــــــــــــــــــ
1ـ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، ح14، ص14.

2ـ همان، ص17.

3ـ بقره، آيه 221.

4ـ شيخ صدوق، محمد بن على بن الحسين ابن بابويه قمى، من لايحضره الفقيه، ترجمه على اكبر غفارى، چاپ اول، محل نشر صدوق، سال 1368.

5ـ وسائل الشيعه، ج14.

6ـ كلينى، محمد بن يعقوب، اصول كافى، ج1، ص70، چاپ چهارم، محل نشر ترجمه آيت اللّه كمره اى، انتشارات اسوه، سال 1379.

7ـ همان، ج1، ص25.

8ـ همان.

9ـ الطبرسى، حسن بن فضل، مكارم الاخلاق، ص233، تهران، سال 1376.

10ـ مستدرك الوسايل، ج14، ص1 و 2.

11ـ نور، آيه8.

12ـ وسائل الشيعه، ج14، ص51.

13ـ مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، ج5، ص285، بيروت، مؤسسه الوفاء، 1409.

14ـ اعراف، آيه58.

15ـ متقى، علاءالدين بن حسام الدين الهندى، كنزالاعمال، ج15، ص155، بيروت، مؤسسه الرساله، سال 1409.

نويسنده : اسماعيل اخلاقي

منبع:پيام زن - شماره202

انتهاي پيام/